Khái niệm Eco-Design trong thiết kế vật dụng nội thất hiện đại

Eco-design là thuật ngữ phổ biến được áp dụng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong kiến trúc và sản xuất hàng hóa, nhằm đặt mục tiêu phát triển dựa trên việc xem xét các tác động lên môi trường trong suốt quá trình vòng đời của sản phẩm, từ khâu khai thác nguyên liệu đến giai đoạn tiêu thụ cuối cùng, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Sản xuất bền vững bao gồm những mục tiêu sau:

• Loại trừ sử dụng vật liệu độc hại hoặc chất gây hủy hoại tầng ôzôn.
• Có khả năng tái chế hoặc được sản xuất từ vật liệu tái chế.
• Được làm từ vật liệu tái tạo.
• Không sử dụng vật liệu được thu hoạch từ các khu vực bị bảo vệ hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến các loài bị đe dọa hoặc có nguy cơ tuyệt chủng trong quá trình thu hoạch.
• Không được sản xuất bằng lao động bắt buộc hoặc bởi những người lao động không được trả công xứng đáng.
• Giảm thiểu sử dụng bao bì quá mức.
• Thiết kế để có thể sửa chữa thay vì sử dụng một lần.

Cách vận hành eco-design trong từng lĩnh vực cụ thể sẽ có nhiều phương pháp khác nhau, phù hợp với khả năng sản xuất thực tế. Trong lĩnh vực thiết kế và sản xuất các vật dụng phổ biến trong thời gian gần đây, đã có các biện pháp như:

• Sử dụng vật liệu tự nhiên tái tạo từ các cây trồng địa phương.
• Giảm lãng phí và tiêu thụ năng lượng, từ đó giảm khí thải trong quá trình sản xuất và vận chuyển.
• Thiết kế sản phẩm sao cho có tuổi thọ sử dụng cao, có khả năng sửa chữa, thay thế linh kiện, và cân nhắc các lựa chọn như tái chế hoặc tái sử dụng vật liệu, đồng thời đảm bảo việc tiêu hủy an toàn khi sản phẩm hỏng hoàn toàn.
• Nghiên cứu, phát minh các vật liệu thực vật không sử dụng thành phần động vật.

Các sản phẩm của eco-design ngày càng đa dạng và linh hoạt

Từ những biện pháp trên, các sản phẩm của eco-design ngày càng đa dạng và linh hoạt, đáp ứng nhu cầu về vật liệu chính và các thành phần nguyên liệu hỗ trợ cho cấu trúc sản phẩm. Điều này tạo ra cơ sở quan trọng cho sự phát triển bền vững trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Sự phát triển này được thể hiện qua sự tham gia của nhiều nhà thiết kế, ngành công nghiệp sáng tạo và sản xuất đồ nội thất.

Trong suốt lịch sử của ngành thiết kế, đã có nhiều kiến trúc sư, nhà thiết kế được ghi nhận với các dòng sản phẩm nội thất thân thiện với môi trường, có tính hữu ích cao, tiết kiệm và giảm tác động tiêu cực đến môi trường trong quá trình sản xuất và sử dụng.

Trong bối cảnh tài nguyên thiên nhiên tái tạo không đáp ứng đủ với tốc độ phát triển của xã hội tiêu dùng, việc nghiên cứu và phát triển vật liệu bền vững trở thành một trọng điểm quan trọng trong tinh thần phát triển hiện đại.

Các loại vật liệu từ thực vật như mây, tre, lục bình, gỗ tái chế và nhựa tái chế từ công nghiệp không phải là những dòng vật liệu mới được sử dụng gần đây, nhưng chúng đã nhận được sự tập trung và ưa chuộng hơn so với trước đây cả từ các nhà sản xuất và người dùng.

Eco-design mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng

Eco-design mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng người tiêu dùng. Các báo cáo về các dự án chuyển đổi khai thác và sản xuất từ thành phố sang địa phương đã chỉ ra những lợi ích về lao động phổ thông, chi phí vận hành quy trình, tiêu thụ nhiên liệu và thời gian giảm đi khi sản phẩm được chế biến tại địa phương. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng và giá cả của sản phẩm.

Quy trình nuôi trồng, khai thác và chế biến nguyên liệu tại địa phương mang lại nhiều lợi ích về hiệu quả, kinh tế và thời gian. Công cuộc tìm kiếm các nguồn thực vật địa phương phù hợp, bền vững và có khả năng tạo hình cao đã được tiến hành rộng rãi trên toàn cầu. Các thực vật địa phương như mây, tre, cỏ, đay, gai với khả năng tái tạo và tiêu huỷ an toàn vượt trội đã dần dần thu hút sự chú ý của các nhà thiết kế khó tính.

Kết hợp với việc phát triển việc nuôi trồng các loại cây như tre, nứa, cỏ, mây, người dân địa phương tham gia vào quy trình sản xuất có thể giảm thiểu sự tiêu thụ nhiên liệu, tạo ra ít chất thải và có khả năng sửa chữa nhanh chóng.

Việc áp dụng kỹ thuật khai thác và sử dụng yếu tố mỹ thuật đặc trưng của địa phương trong thiết kế mang đến sự độc đáo và khác biệt cho sản phẩm eco-design.

Các thương hiệu thiết kế sang trọng cũng là những nhà tiên phong trong việc mở rộng tìm kiếm nguồn nguyên liệu bền vững hoặc tái chế đặc biệt trong lĩnh vực trang trí nhà cửa. Điều này rõ ràng nhất được thấy trong sự lựa chọn của họ cho các sản phẩm như rèm cửa và các vật dụng trang trí như bàn ghế được làm từ mây tre, gỗ tái chế từ thùng rượu, pallet hoặc tàu thuyền hư hỏng, cũng như bình hoa làm từ thủy tinh tái chế.

Người tiêu dùng hiện nay đang đặc biệt quan tâm đến thành phần được sử dụng trong các sản phẩm mà họ mua và sử dụng. Theo báo cáo về chỉ số kinh doanh bền vững năm 2021 của GreenPrint, có 64% người tiêu dùng thuộc thế hệ Gen X sẵn lòng chi tiêu nhiều hơn để mua một sản phẩm nếu nó được sản xuất bởi một thương hiệu bền vững. Con số này còn tăng lên 75% đối với người tiêu dùng thuộc thế hệ Gen Z. Điều này cho thấy ngày càng có nhiều người tiêu dùng đặt sự ưu tiên cao cho việc mua sắm theo tiêu chí bền vững.

Sản phẩm eco-design nhận được sự quan tâm khi chọn mua

Kết quả khảo sát trực tuyến với nhóm người tiêu dùng trong độ tuổi từ 20-35 cho thấy họ rất quan tâm đến sự an toàn và không gây hại cho môi trường khi chọn mua sản phẩm. Tuy nhiên, con số ủng hộ cho eco-design có thể giảm đi nếu họ phải trả một số tiền cao hơn cho cùng một sản phẩm.

Điều này dễ hiểu vì giá cả vẫn là một yếu tố quan trọng trong quyết định mua hàng của người tiêu dùng. Điều này tạo ra một thách thức đối với các ngành nghiên cứu vật liệu thay thế mới, yêu cầu đảm bảo khối lượng ổn định và tích hợp vào quy trình sản xuất để đạt được sự tối ưu và bền vững trong dài hạn.

Người tiêu dùng hiện nay quan tâm đến địa điểm sản xuất của các sản phẩm và quan tâm đến các yếu tố xã hội và môi trường liên quan đến quá trình sản xuất. Các eco-design cũng đặt nhiều tâm huyết vào việc tìm kiếm giải pháp thay thế cho các vật liệu có nguồn gốc từ động vật và gây hại môi trường. Với sự phát triển của vật liệu thực vật như lyocell, polyester và cây gai dầu, ngành thiết kế đang chuyển sang sử dụng các vật liệu thân thiện hơn, ít độc hại và tạo ra năng lượng sạch hơn.

Các nhà thiết kế cũng đang mở rộng sử dụng vật liệu từ thực vật như sợi thân cây chuối để làm lụa, lá dứa hoặc vỏ táo để làm da nhân tạo. Hình 1 minh họa một ví dụ về sản phẩm lọ cắm hoa được chế tạo từ vỏ cam sử dụng công nghệ in 3D, với nguyên liệu từ vỏ cam tái chế và có khả năng phân hủy sinh học.

Bài viết liên quan

Cầu Rồng ở Đà Nẵng: Biểu tượng kiến trúc độc đáo và kết nối giao thông

Các dự án thành công với eco-design

Dự án Value Inner (2019) như thể hiện ở hình 4 đã đưa ra một ý tưởng độc đáo và gây sự chú ý khi sử dụng nội tạng động vật làm chất liệu để tạo ra ghế ngồi của eco-design. Ý tưởng này xuất phát từ việc khai thác tối đa tài nguyên từ chuỗi cung ứng thịt, trong đó các phần không được sử dụng nhiều từ các bộ phận khó tiêu thụ trở thành phế phẩm.

Tobias Trübenbacher đã nghiên cứu và phát triển quy trình xử lý các phần này, như dạ dày, ruột, bàng quang, để chúng trở thành một loại da có thể sử dụng trong sản xuất đệm ghế ngồi. Qua đó, ông nhấn mạnh việc đánh giá cao các tài nguyên từ một con vật bị giết mổ và tận dụng chúng một cách có ý nghĩa.

Alvar Aalto, một kiến trúc sư và nhà thiết kế người Phần Lan, nổi tiếng với triết lý tinh giản và sử dụng các vật liệu bền vững trong thiết kế của mình. Ông tập trung vào chức năng của sản phẩm và sử dụng các vật liệu có nguồn gốc địa phương cùng với phương pháp sản xuất modul. Ý tưởng này cho phép ông tạo ra những mẫu đồ nội thất thân thiện với môi trường và mang tính thẩm mỹ cao.

Có một bộ đèn được tạo hình từ men Kombucha, trong đó việc nuôi cấy, xử lý và tạo hình được thực hiện. Thiết kế này không sử dụng keo công nghiệp mà thay vào đó sử dụng chỉ sợi kombucha để liên kết. Bộ đèn này mang đến cảm quan thẩm mỹ tốt với hiệu ứng gân và hoa văn phong phú trên bề mặt “da” kombucha, đồng thời có độ thấu quang tốt và mềm mượt. Tác giả của thiết kế này nhấn mạnh việc tìm kiếm và quan tâm đến yếu tố xanh trong sản phẩm.

Ngoài ra, việc thiết kế các vật dụng nội thất với tính toán đến lựa chọn cuối cùng trong vòng đời sản phẩm cũng rất quan trọng. Các sản phẩm có thể hoàn toàn hỏng có thể tách rời các bộ phận để dễ dàng tái chế và tái sử dụng.

Vào năm 2016, Ecobirdy đã ra mắt bộ sưu tập đồ dùng cho trẻ em với các món đồ chơi được làm tái chế từ nhựa. Đây cũng là cách để hãng này truyền tải thông điệp bảo vệ môi trường cho trẻ em. Sự đổi mới này đã gây ấn tượng tích cực trong các triển lãm hàng tiêu dùng trẻ em ở Châu Âu.

Ecobirdy không chỉ giới hạn ở bàn ghế cho trẻ em, mà còn mở rộng sang các món đồ chơi lắp ráp mới và đèn trang trí như hình chim Kiwi, tê giác… Những sản phẩm này cũng đạt được doanh thu cao. Thông điệp “đồ chơi lớn lên cùng đứa trẻ” được ủng hộ trong các triển lãm hàng tiêu dùng trẻ em trong những năm tiếp theo.

Người tiêu dùng hiện nay đang có nhận thức rõ hơn về tác động của mình đến môi trường, và điều này đang ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của họ. Họ đang quan tâm đến các sản phẩm bền vững, có tính toán đến an toàn cho hệ sinh thái và không gây hại môi trường.

Trước hết, họ quan tâm đến lợi ích sức khỏe và giá thành của sản phẩm, nhưng cũng chú trọng đến hệ sinh thái. Do đó, nhu cầu về thiết kế bền vững đang thúc đẩy sự đổi mới và khuyến khích các nhà thiết kế, nhà nghiên cứu và nhà sản xuất phát triển các vật liệu thay thế và cải tiến sản phẩm, đảm bảo tính chức năng và đồng thời có trách nhiệm đối với môi trường.

Các triển lãm, hội chợ và sự kiện trong ngành công nghiệp vật liệu đang tập trung vào việc trưng bày các thiết kế mới sử dụng vật liệu bền vững, quy trình sản xuất tiết kiệm năng lượng và các phương pháp tái chế và tái sử dụng. Đây vẫn là trọng tâm của các chiến dịch phát triển trong lĩnh vực thiết kế sinh thái. Tương lai của thiết kế sinh thái có thể sẽ liên quan trực tiếp đến sự đổi mới trong quy trình sản xuất và vật liệu bền vững, và đặc biệt nhấn mạnh vào nguyên tắc kinh tế tuần hoàn.

Ngoài ra, người tiêu dùng cũng cần có một ý thức bảo vệ môi trường bền vững. Ý thức này sẽ trở thành một tiêu chí quan trọng khi cá nhân quyết định sử dụng hay không sử dụng một sản phẩm mới. Các nhà thiết kế cần xem xét và đánh giá toàn bộ vòng đời sản phẩm của họ, từ khâu khai thác nguyên liệu thô cho đến xử lý hoặc tái chế khi sản phẩm không còn sử dụng được. Trong bối cảnh chúng ta đối mặt với những thách thức môi trường ngày càng nghiêm trọng, thiết kế sinh thái sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề này.