Hạ tầng xanh là một giải pháp khi đối mặt với biến đổi khí hậu trong thời gian gần đây đã gây ra ảnh hưởng mạnh mẽ tới Việt Nam. Các vùng ven biển và cửa sông đang gặp tình trạng sạt lở và mất đất, trong khi các đô thị đối mặt với nguy cơ ngập lụt do mưa lớn. Ngoài ra, tỉnh miền núi đang chịu ảnh hưởng từ lũ quét, và các tỉnh đồng bằng trung du cũng đang gặp tình trạng lũ lụt. Ngay cả đô thị cao nguyên như Đà Lạt cũng đã trải qua tình trạng ngập nặng.
Hạ tầng xanh sẽ là xu hướng bền vững của kiến trúc Việt Nam
Hiện nay, các chủ đầu tư và các dự án kiến trúc tại Việt Nam đều đặc biệt chú trọng đến yếu tố xanh bền vững trong quá trình xây dựng. Họ nhận thức rằng điều này không chỉ mang lại lợi ích cho người sử dụng, mà còn có ích cho xã hội, cộng đồng và gửi thông điệp về bảo vệ môi trường.
Tình trạng hè đường và thoát nước mặt cùng với hạ tầng đô thị hiện nay đang gặp một số vấn đề. Hạ tầng Xanh được coi là một giải pháp cần được thực hiện ngay trong quá trình đầu tư xây dựng mới hoặc cải tạo hạ tầng đô thị. Đối với các cấp quản lý Nhà nước, Hạ tầng Xanh có thể giải quyết một số bất cập hiện tại, bao gồm ô nhiễm nguồn nước và tình trạng ngập lụt cục bộ.
Hiện nay, các hệ thống thoát nước hè đường (nước mưa) tại các đô thị, đặc biệt là các thành phố ở Việt Nam, thường được thiết kế để thu gom nước theo lưu vực và đổ vào hệ thống cống để tiếp tục đổ ra sông hoặc hồ, hầu như không có giải pháp tự thấm hoặc tương tự.
Theo báo cáo tại các đô thị trên thế giới, tình trạng này có thể khiến nước mưa chảy qua cống rãnh mang theo dầu máy (từ phương tiện giao thông), chất trầm tích và các chất dinh dưỡng dư thừa như nitơ và phốt pho, và sau đó thải những chất ô nhiễm này vào các con sông của thành phố. Ngoài ra, hệ thống cống rãnh cũng cần đủ lớn và được bảo trì tốt để có thể chống lại những cơn mưa lớn.
Chúng ta đã quen với cấu trúc mặt đường và vỉa hè kín, nơi nước mưa sẽ tạo dòng chảy mặt đến các vị trí thu gom nước (như cửa thu trên bó vỉa) để đổ vào các cống ngầm và sau đó chảy ra sông. Với cấu trúc như vậy, trong các đô thị có mật độ dân số cao, lượng nước từ mưa tạo dòng chảy trên mặt đường có thể lên đến 95%, dẫn đến việc cần có một hệ thống thoát nước lớn, nhưng thực tế chỉ phục vụ được trong một khoảng thời gian ngắn trong năm (khoảng mấy tháng mùa mưa).
Tình trạng này cũng phổ biến ở nhiều thành phố lớn trên thế giới. Từ những năm đầu thập kỷ 2000, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) đã khuyến nghị sử dụng hạ tầng Xanh nhằm giảm dòng chảy của nước mưa và đóng vai trò quan trọng trong giải quyết các vấn đề tương tự.
Một cách quan trọng để giảm lượng nước mưa là chuyển đổi một số bề mặt cứng như mái nhà, đường phố và bãi đỗ xe thành các khu vực có chức năng như bọt biển, có khả năng thấm nước mưa thay vì chỉ đóng vai trò đường dẫn nước. Việc giảm lưu lượng nước mưa cũng đồng thời giảm lượng chất dinh dưỡng dư thừa và trầm tích được đưa đến các khu vực nước.
Ngoài việc chuyển hướng nước từ hệ thống cống rãnh, mái xanh còn có thể giúp làm giảm nhiệt độ bên trong các tòa nhà và giảm chi phí điều hòa không khí. Do đó, cùng với việc tiết kiệm năng lượng, hạ tầng xanh còn mang lại nhiều lợi ích khác. Các nghiên cứu ở các đô thị trên thế giới và ở Việt Nam, như Ecopark, đã chỉ ra rằng giá trị của bất động sản tăng sau khi triển khai kế hoạch hạ tầng xanh toàn diện và cảm nhận hài lòng của cư dân trong khu vực xanh cũng tăng lên.
Các nước phát triển đã áp dụng một phương pháp tiếp cận để giải quyết vấn đề này, đó là sử dụng hệ thống lát mặt cho phép nước mưa thấm xuống và tạm thời lưu giữ dưới lớp lát mặt, để từ từ thấm vào lòng đất bên dưới hoặc được điều hướng đến các vị trí lưu trữ nước.
Để tạo ra một lớp lát mặt thấm nước, có thể sử dụng nhiều loại vật liệu như bê tông nhựa rỗng, bê tông xi măng xốp thoát nước hoặc các vật liệu địa kỹ thuật như HDPE được chèn với cốt liệu đá hoặc sỏi có kích cỡ đồng đều.
Lợi ích cơ bản của hè đường tự thấm như sau:
- Giải quyết phần nào vấn đề thoát nước khi có mưa lớn, mà không cần tăng cường hệ thống cống thoát nước.
- Tiết kiệm kinh phí cho hệ thống thoát nước, do không cần đầu tư nhiều vào việc xây dựng cống thoát nước phức tạp.
- Giữ độ ẩm của đất và không khí trong khu vực, tạo môi trường mát mẻ và thuận lợi cho cây cỏ phát triển.
- Kết cấu mặt đường bằng gạch tự chèn có thể được thiết kế tối ưu với chi phí thấp hơn so với giải pháp bê tông nhựa. Điều này phù hợp với tải trọng và lưu lượng xe trong khu vực dân cư không quá lớn, và thường chỉ cần kết cấu mặt bê tông nhựa mỏng theo quy trình thiết kế mềm.
Cấu trúc hè đường tự thấm bằng gạch tự chèn bê tông đúc sẵn, có khả năng thoát nước, là một giải pháp khả thi và hiệu quả được áp dụng trong điều kiện Việt Nam cho nhiều loại công trình như vỉa hè, mặt đường, bãi đỗ xe, công viên và các khu vực khác.
Hệ thống hè đường tự thấm thường được áp dụng ở các khu vực có vấn đề ô nhiễm nước hoặc trong tình huống thiếu nước. Trước khi được hoàn trả vào môi trường, nước được thu gom lại từ hệ thống này cần được xử lý để loại bỏ ô nhiễm. Nước thu thập lại này thường được coi là “nước xám” (grey water) và có thể được sử dụng cho mục đích như tưới cây, rửa xe và các mục đích sử dụng khác.
Hiện nay, các nhà đầu tư bất động sản đang quan tâm và triển khai phát triển hạ tầng xanh bền vững trong các dự án của họ. Điều này được xem xét và thực hiện dựa trên hai tiêu chí quan trọng: ngân sách và sự hấp dẫn của thị trường. Nhiều nhà đầu tư đã thực hiện các dự án như Ecopark (bao gồm Ecopark 1, 2) và Văn Phú INVEST (dự án Nam Sầm Sơn) với mục tiêu phát triển hạ tầng xanh.
Theo thống kê của Viện Khoa học Môi trường, nhờ sự hiện diện của nhiều cây xanh và giảm sử dụng bê tông trong xây dựng đường và vỉa hè, nhiệt độ tại Ecopark thấp hơn khu vực xung quanh từ 2-3°C trong mùa hè. So sánh nhiệt độ mặt đường tại Ecopark và trung tâm thành phố Hà Nội vào trưa hè trong tháng 6 và tháng 7, có thời điểm chênh lệch nhiệt độ lên đến 10°C. Việc tôn trọng và cân nhắc thiên nhiên, đồng thời hài hòa với cuộc sống của con người, được coi là yếu tố quan trọng nhằm xây dựng giá trị bền vững cho các đô thị.
Hiện nay, ngoài hạ tầng xanh, nhiều chủ đầu tư đang theo đuổi các chuỗi giá trị Công trình Xanh như một mục tiêu quan trọng trong giá trị bất động sản và đóng góp cho cộng đồng. Số liệu tổng hợp tại Việt Nam cho thấy tỷ lệ dự án đăng ký Chứng chỉ Xanh (EDGE, LOTUS, LEED) đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây.
Không chỉ giới hạn trong các loại công trình văn phòng hoặc công nghiệp như trước, mà các dự án này đã mở rộng sang các loại công trình dành cho cư dân như chung cư cao tầng và công trình hỗn hợp. Ví dụ, dự án Văn Phú INVEST đã đạt chứng chỉ xanh EDGE cho 254.000m2 diện tích nhà ở cao tầng vào năm 2021 và đầu năm 2022.
Đề xuất:
Nhà vườn nhiệt đới ở thung lũng São Paulo độc đáo mà vẫn tinh tế
Ngoài ra, nhiều dự án Khu công nghiệp cũng đặc biệt chú trọng vào thiết kế xanh – bền vững. Chúng không chỉ đạt hiệu quả cao về môi trường và tiêu thụ năng lượng mà còn tạo ra những tác phẩm kiến trúc độc đáo và nghệ thuật.
Xu hướng bền vững là điều tất yếu trong phát triển bất động sản đô thị. Hạ tầng xanh và công trình xanh là điểm bắt đầu cho các dự án mới hình thành. Nhà quản lý chuyên ngành và chính quyền thành phố có thể áp dụng chiến lược phù hợp với các đô thị và khu vực nhà ở hiện có.
Chúng ta có thể làm cho các công trình cũ trở nên thân thiện và bền vững với môi trường bằng các phương thức đơn giản như sử dụng không gian tốt hơn, tăng cường ánh sáng tự nhiên, giảm tiêu thụ năng lượng, đảm bảo chất lượng không khí bên trong và tăng cơ hội thông gió tự nhiên.
Đối với các nhà đầu tư bất động sản, yếu tố này không chỉ đặt ra vấn đề phát triển xanh-bền vững và tôn trọng thiên nhiên, mà thực sự là một điều kiện bắt buộc phải thực hiện trong quá trình phát triển đô thị và nhà ở. Điều này phản ánh sự hiểu biết và đồng lòng của các doanh nghiệp bất động sản với định hướng “Quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.
Đồng thời, nó cũng đóng góp đáng kể vào các giải pháp tổng thể của Chính phủ trong việc giải quyết các vấn đề như ùn tắc giao thông, ngập lụt, ô nhiễm môi trường, và thúc đẩy quá trình chuyển đổi mô hình phát triển đô thị theo hướng tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải. Điều này cũng góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26 về đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
